Durma noktasına gelen yer fıstığı üretiminin canlandırılması amacıyla, Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü (TAE), Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) ve Güzelyurt Belediyesi işbirliğinde, verimi yüksek çeşitleri belirlemek için denemeler yapıldı, öne çıkan çeşitlerin üretimi yapıldı ve yer fıstığının ekim, hasat ve kabuk ayrımı için makineler getirildi. Tohumluk üretiminde öne çıkan yüksek verimli Ayşehanım ve Masal çeşitleri kullanıldı.
Ülkede 1990’ların ortalarına kadar 500 dönümden fazla alanda ekimi yapılan yer fıstığı, bugün 1-2 dönüme kadar düştü. İhracat verilerine göre 2023’te 1 milyon dolarlık yer fıstığı ithal edildi. Son beş yılın ihracat ortalaması ise yılda 580 ton.
Yer fıstığı üretimini canlandırmak maksadıyla, Güzelyurt Belediyesi tarafından tahsis edilen 5 dönüm arazide yapılan fıstık ekiminden 5 ton civarında mahsul çıkarıldı. Hasat, yer fıstığını canlandırmak için kullanılacak.
Çiftçilere yer fıstığı yetiştiriciliğine girmesi için çağrı yapıldı, teşviklerin artırılacağı belirtildi.
Güzelyurt Belediyenin tahsis ettiği arazilere ekilen yer fıstıkları hasat edildi.
-TİKA
TİKA Lefkoşa Ofis Koordinatörü Havva Pınar Özcan Küçükçavuş, TAE Güzelyurt İstasyonunda yapılan hasat esnasında TAK’a yaptığı açıklamada, TİKA’nın KKTC’de kurulduğu günden itibaren tarım ve hayvancılığın gelişmesine ağırlık verdiklerini, bu kapsamda destek verdikleri her projelerin ayrı bir öneme haiz olduğunu söyledi.
Küçükçavuş, önlerine yer fıstığı üretiminin canlandırılması projesi gelince ve yer fıstığı ihtiyacının tümünün dışarıdan karşılandığını öğrenince projeye destek verme kararı aldıklarını belirtti.
-Özçınar
Güzelyurt Belediye Başkanı Mahmut Özçınar, önemli bir projeye imza attıklarına inandığını, Güzelyurt’un geçmişte fıstığın bolca yetiştirilen bir bölge olduğunu, son yıllarda bunun kaybolduğunu, projenin fıstık üretimini tekrardan canlandırmak için bir fırsat olduğunu belirtti.
Yer fıstığının kumlu toprak yapısını tercih ettiğini, Yayla bölgesinin toprağının da kumlu olduğunu belirten Özçınar, üreticilerin yer fıstığı ekimine yeniden döndürülmesi halinde, yer fıstığının katma değerinden de faydalanılacağını kaydetti.
Yer fıstığının gelecek yıllarda ciddi bir katma değer yaratabileceğine inandığını belirten Özçınar, belediye olarak yapmaya çalıştıklarının, yapılan denemelerde öne çıkan fıstık çeşitlerini çoğaltıp üreticilere sunmak olduğunu ifade etti.
-Karaca
TAE Müdürü Cem Karaca, TİKA ve Güzelyurt Belediyesine çalışmaya verdikleri destekten dolayı teşekkür etti.
Fıstık ekiminin 500 dönümlerden 1-2 dönümlere kadar düşme nedeninin işçilik ve maliyetin yüksek olması, ithalatına başlanması olduğunu belirten Karaca, teknolojik gelişimle birlikte işçilik giderlerinin düştüğünü kaydetti.
Fıstık üretimi için gerekli ekipmanı ülkeye getirmeleri haline üretimin canlanabileceği düşüncesinde olduklarını aktaran Karaca, bu düşünceyle TİKA’dan destek talep ettiklerini anlattı.
Karaca, TİKA’nın fıstık ekiminden, hasadına, hasat sonrası kabuk ayrıma işlemine kadar tüm makinelerin alınmasını sağladığını belirtti.
2023’de farklı fıstık çeşitleriyle deneme parselleri kurduklarını anlatan Karaca, 2024’te de denemelerde öne çıkan yüksek verimli çeşitlerle Belediye tarafından sağlanan 5 dönümlük arazide tohumluk üretimi yaptıklarını belirtti.
Karaca, fıstık üretimini canlandırmak, üreticiye alternatif üretim alansı sunmanın yanında yer fıstığının toprak yapısını iyileştiren bir ürün olduğundan münavebede kullanılmasını teşvik etmeyi amaçladıklarını, patatesin ardından ekilebileceğini kaydetti.
Bakanlığın da fıstık için 2023’de destek verdiğini belirten Karaca, bu desteği arttırmayı planladıklarını belirtti.
